Ως Χριστιανοί, όλοι δεχτήκαμε σε κάποια στιγμή της ζωής μας τη μεγάλη ευλογία του Θεού, να βαπτισθούμε και να γίνουμε μέλη του σώματος του Χριστού. Να ενωθούμε μαζί Του, να Τον ντυθούμε, όπως χαρακτηριστικά ψάλλουμε: «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε. Αλληλούϊα».
Ας δούμε λοιπόν τι ακριβώς μας διδάσκει η Εκκλησία μας για το Άγιον Βάπτισμα και, εφόσον κατανοούμε τα τελούμενα, με τη χάρη βέβαια του Θεού, θα μπορούμε να παρακολουθούμε το Μυστήριο του Βαπτίσματος σωστά και όχι σαν μια ευκαιρία διασκέδασης.
Η ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος, όπως τελείται σήμερα, βασικά διαιρείται σε τρία μέρη;
α) Τις προβαπτισματικές ευχές.
β). Την κυρίως ακολουθία της Βάπτισης.
γ) Τις μεταβαπτισματικές ευχές.
Οι ακολουθίες αυτές, που κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες γίνονταν χωριστά, φυσικά όπως κατά σειρά αναφέρονται, αργότερα, κυρίως με την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού, ενώθηκαν χρονικά και έτσι τις παρακολουθούμε μαζί.
Βλέπουμε λοιπόν πως αφού αρχίσει η ακολουθία με το «Ευλογητός ο Θεός» ο ιερέας μαζί με τον βαπτιζόμενο και τον ανάδοχο στέκονται στο νάρθηκα ή στο πίσω μέρος του ναού, σε θέση που συμβολικά δηλώνει πως τώρα αρχίζει η είσοδος του βαπτιζομένου στην Εκκλησία. Εκεί ο ιερέας φορώντας μόνο το επιτραχήλιο διαβάζει κάποιες ευχές με τις οποίες και ο ίδιος προσωπικά και όλοι εμείς σαν μέλη ήδη της Εκκλησίας ευχόμαστε ο μελλοντικός καινούργιος Χριστιανός να ζήσει παντοτινά κάτω από τη σκέπη του Θεού και σύμφωνα με το θέλημά Του.
Στη συνέχεια ο ιερέας διατάσσει με το όνομα του Θεού τον διάβολο να φύγει μακριά από τον άνθρωπο τούτο που θα γίνει σε λίγο Χριστιανός. Ας μην ξεχνούμε πως δεν υπάρχει ουδέτερη κατάσταση, όπως ίσως θα μας βόλευε. Ή θα είμαστε κοντά στον Θεό ή στον διάβολο. Βέβαια ο κάθε άνθρωπος, βαπτισμένος ή αβάπτιστος, είναι πλάσμα και «εικόνα» του Θεού. Μακριά όμως από την Εκκλησία ο διάβολος περισσότερο θεωρεί πως έχει δικαιώματα πάνω μας, πως του ανήκουμε. Δεν είναι επομένως ούτε χωρίς σημασία ούτε καθαρά τυπικό που ο ιερέας στο τέλος των ευχών αυτών φυσάει τρεις φορές στο πρόσωπο του βαπτιζομένου ευχόμενος να φύγει κάθε πονηρό πνεύμα από μέσα του και σε λίγο ζητά από τον ίδιο η τον ανάδοχο, αν βαπτίζεται μωρό, να φτύσει τρεις φορές, αφού προηγουμένως δηλώσει ότι «αποτάσσεται» (αρνιέται) τον διάβολο. Χρειάζεται να νιώσουμε πως έχει μεγάλη σημασία στη ζωή μας πραγματικά να έχουμε αρνηθεί τον διάβολο, πραγματικά να τον σιχαινόμαστε και αυτόν και όλα τα έργα του. Διαφορετικά, πως μπορούμε να λέμε ότι είμαστε Χριστιανοί; Αφού λοιπόν απαρνηθεί ο βαπτιζόμενος τον διάβολο, ομολογεί πως θα συμπορεύεται με τον Χριστό από εδώ και πέρα; «Συντάσση τω Χριστώ;». «Συνάσσομαι». Και σαν διακηρύξη του τι ακριβώς ο Χριστιανός πιστεύει, απαγγέλλεται το «Πιστεύω» τρεις φορές. Όλες οι τριπλές επαναλήψεις φράσεων που ακούγονται κατά το Μυστήριο της Βάπτισης είναι και τύπος της Αγίας Τριάδος, αποτελούν όμως και επιβεβαίωση των όσων λέγονται.
Μετά από τις προβαπτιστικές αυτές ευχές, που είδαμε πως είναι μία προετοιμασία για να δεχτεί κάποιος τη χάρη του Αγίου Βαπτίσματος αρχίζει η καθεαυτό ακολουθία της Βάπτισης. Ο ιερέας τώρα πια στέκεται στο κέντρο του ναού κοντά στην κολυμβήθρα μαζί με τον βαπτιζόμενο και τον ανάδοχο, φορώντας επιτραχήλι και φελόνιο και λέγει: «Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν». Η φράση αυτή είναι, όπως ξέρουμε, η εισαγωγή, το ξεκίνημα της θείας Λειτουργίας. Την ακούμε όμως και τώρα στη Βάπτιση καθώς και στο Γάμο. Αυτό συμβαίνει γιατί η παλαιά τάξη της Εκκλησίας μας ήταν οι Βαπτίσεις και οι Γάμοι των Χριστιανών να γίνονται κατά τη διάρκεια της θ. Λειτουργίας, ακριβώς όπως τώρα βλέπουμε να γίνονται οι χειροτονίες των κληρικών. Πολύ αργότερα οι Βαπτίσεις και οι Γάμοι αποκόπηκαν από τη θ. Λειτουργία, κράτησαν όμως πολλά στοιχεία που δείχνουν ξεκάθαρα την αρχαία τους ένταξη σ’ αυτήν. Μετά την έναρξη λοιπόν της κυρίως ακολουθίας της Βάπτισης ακούγονται αι αιτήσεις του ιερέα, που εύχεται για όλη την Εκκλησία κυρίως όμως γι’ αυτόν που πρόκειται να βαπτιστεί. Μετά από μία ακόμη όμορφη ευχή για την πνευματική προκοπή του «…όπως προκόπτοντος αυτού εν ευσεβεία δοξάζηται και δι’ αυτού το πανάγιον όνομά Σου…», έχουμε την ευχή του αγιασμού του νερού της κολυμβήθρας, που ως ένα σημείο είναι ίδια με την ευχή του Αγιασμού των υδάτων των Θεοφανείων. Το νερό της κολυμβήθρας επομένως είναι αγιασμός. Την ευχή αυτή του αγιασμού του νερού ακολουθεί η ευχή της ευλογίας του ελαίου. Το λάδι αυτό, σύμβολο αγώνα θεραπείας, άφεσης αμαρτιών, αλείφεται σε όλο το σώμα του μέλλοντος να βαπτισθεί. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας επιμένουν πολύ στο να είναι ολόσωμη αυτή η άλειψη.
Φθάνουμε τώρα στην πιο βασική στιγμή όλης της ακολουθίας, που είναι οι τρεις καταδύσεις στο αγιασμένο νερό. Την κάθε μια τους συνοδεύει η εκφώνηση του Ονόματος ενός προσώπου της Αγίας Τριάδος. Το τριπλό βούτηγμα στο νερό σημαίνει την τριήμερη ταφή και ανάσταση του Χριστού μας και δεν είναι απλά συμβολικές κινήσεις αυτές. Πραγματικά από την ώρα τούτη ο βαπτιζόμενος είναι μέλος του σώματος του Χριστού. Όπως ο Χριστός πέθανε και αναστήθηκε, έτσι με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, που ενεργεί μέσα στην Εκκλησία μας, αυτός που βαπτίζεται πεθαίνει ως άνθρωπος μακριά από τον Θεό και γεννιέται ως άνθρωπος ενωμένος με το Θεό. Το βούτημα στο νερό ολόκληρου του σώματος να ξέρουμε πως είναι απαραίτητο. Βάπτισμα κάνουμε όχι ράντισμα.
Ακολουθεί η ευχή του Αγίου Μύρου. Ευχαριστούμε τώρα τον Παντοκράτορα Θεό, που θέλοντας όλοι να σωθούμε μας γεμίζει με τα χαρίσματα του Αγ. Πνεύματος. Των χαρισμάτων αυτών ορατό σημείο και σφραγίδα επάνω μας είναι η χρίση με το Άγιο Μύρο. Αφού χριστεί (αλειφθεί) σταυροειδώς με το Άγιο Μύρο ο νεοφώτιστος σε διάφορα σημεία του σώματος, είναι πια ένας καινούργιος Χριστιανός, μια ακέραιη, ολόλαμπρη εικόνα του Θεού και αυτή την ακεραιότητα ευχόμαστε να κρατήσει σε όλη τη ζωή του. Και σαν σημάδια υλικά, χειροπιαστά μιας φωτεινής, αγίας ζωής έχουμε το ντύσιμο του νεοφώτιστου με λευκά ρούχα, μαζί με την ευχή να ζει «ντυμένος» τη δικαιοσύνη και το φως του Χριστού. Ακόμη την παράδοση του επιστηθίου σταυρού, που θα είναι πια το σύμβολο και το όπλο του, και της αναμμένης λαμπάδας που φανερώνει όλων μας και κυρίως του Χριστού μας την προσδοκία να είναι φως στους γύρω του τού κάθε Χριστιανού η ζωή.
Ακολουθεί η περιφορά του ιερέα και του νεοφώτιστου μαζί με τον ανάδοχο γύρω από την κολυμβήθρα. Είναι η περιφορά αυτή ένας πνευματικός «χορός», μια εκδήλωση χαράς και πανηγυρισμού για το ότι ένας ακόμη άνθρωπος δέχτηκε τη σωτηρία. Ουσιαστικά εδώ η Βάπτιση έχει πλέον ολοκληρωθεί. Έχουμε βέβαια ακόμη την ανάγνωση του Αποστόλου και του Ευαγγελίου και κάποιες ευχαριστήριες ευχές.
Η «απόλουση» και η «τριχοκουρία», όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, παλαιότερα γίνονταν οκτώ μέρες μετά την Βάπτιση. Με την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού συμπεριλήφθηκαν στην ίδια ακολουθία και έχουν γίνει εντελώς τυπικές, ενώ αρχικά είχαν συγκεκριμένο περιεχόμενο: Η μεν απόλουση ήταν το λούσιμο του νεοφώτιστου που για οκτώ μέρες φορούσε τον λευκό χιτώνα της Βάπτισης και παρακολουθούσε τις λεγόμενες «μυσταγωγικές» κατηχήσεις, η δε τριχοκουρία ήταν η πρώτη μετά την Βάπτιση κοπή των μαλλιών του βαπτισθέντος, η οποία γινόταν με μια σχετική ευχή από τον ιερέα και σήμαινε την ήδη προηγηθείσα με τη Βάπτιση αφιέρωσή του στο Θεό. Πιθανώς δε γινόταν σε όχι καθορισμένο χρόνο.
Αυτή είναι λοιπόν, με κάθε δυνατή συντομία, η ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος. Σ’ αυτήν παίρνουμε το «της υιοθεσίας χάρισμα», γινόμαστε παιδιά και κληρονόμοι των δωρεών του Θεού. Είναι μεγάλο μας σφάλμα αυτή η ιερή ώρα να γίνεται απλά ευκαιρία συζητήσεων, σχολίων, αστείων ή κοινωνικής επίδειξης. Είναι φοβερό! Πλάι μας το Άγιο Πνεύμα να κατέρχεται σ’ έναν ακόμη άνθρωπο και εμείς να κουτσομπολεύουμε ή να γελάμε ασυναίσθητα διώχνοντας έτσι με τούτη τη συμπεριφορά μας, όπως κάνουμε δυστυχώς και σε άλλες πολλές στιγμές της ζωής μας, τα χαρίσματα που εμείς πήραμε στη δική μας Βάπτιση.
